Wiskundemeisjes

Vorige week bij Tegenlicht, nu ook online te bekijken: Quants: de alchemisten van Wall Street. Over Quants, de wiskundigen en programmeurs achter de modellen in de financiële wereld, en het gevaar van een klakkeloos geloof in modellen.

Van de website van Tegenlicht:

Tegenlicht praat met de slimste Quants op Wall Street en verhaalt van binnenuit hoe de slechte hypotheken versneden werden tot winstgevende financiële producten. Hoe onze financiële markten zich steeds meer afhankelijk hebben gemaakt van modellen en algoritmen en hoe binnen een paar maanden na de crash het alweer business as usual was. Een financieel-technologische revolutie waarin het nu draait om handelen met de snelheid van het licht…

Het zijn de quants die na de crash van Wall Street deels de verantwoordelijkheid in de schoenen geschoven krijgen. Het blinde geloof in hun formules en modellen lijken het financieel systeem op hun fundament te hebben laten wankelen. Een verhaal over hebzucht, angst en toeval vanuit de veelal onbekende krochten van ons mondiaal financieel systeem.

Op vrijdag 15 mei organiseert de Technische Universiteit Delft een wedstrijd voor meiden uit 5 VWO. Met een team verzin je in een dag een oplossing voor een uitdagend probleem. Het model in bovenstaand plaatje heeft dan ook niets te maken met de Vogue of Glamour, je gaat deze dag een (wiskundig) model maken om de oplossing te vinden. Meer informatie vind je op de website of in de flyer (pdf). Het beste team wint een mooie laptop en het wordt vast een leuke dag, dus meld je aan of wijs anderen op deze wedstrijd!

De dames op de foto zijn trouwens ook geen ingehuurde modellen, maar heuse Delftse studentes. Op de site van Maak een model in een dag vertellen Linda (uiterst links) en Emma (in het midden) bijvoorbeeld wat zij leuk vinden aan hun wiskundestudie.

Toen mijn vriend en ik elkaar net kenden, ging ik zonder hem op vakantie. Bij terugkomst stond hij op Schiphol met een bos bloemen. ``Stom van hem”, zei een vriendin van me: “Nu moet hij je voortaan altijd komen ophalen, omdat je anders gaat mopperen dat hij in het begin van jullie relatie nog wel romantisch was.” Ik dacht hier aan toen ik een onderzoek tegenkwam over het geven van geschenken in het begin van een relatie.

Het gebruikte model komt uit de biologie, vandaar de wat dierlijke termen. Een mannetje geeft een vrouwtje een geschenk. Zij bepaalt na het bekijken van het geschenk of ze met het mannetje wil paren. De onderzoekers nemen aan dat een man met elk vrouwtje wil paren, maar dat hij alleen bij een vrouw blijft als hij haar echt leuk vindt. Een vrouw wil alleen paren met een man die ze aantrekkelijk vindt en waarvan ze daarnaast denkt dat de kans groot is dat hij bij haar blijft. Zij gebruikt het geschenk van de man om in te schatten of hij haar echt leuk vindt. De hamvraag is: wat voor geschenk moet je als man kopen?

Een logische strategie lijkt om vrouwen die je leuk vindt een mooi en kostbaar geschenk te geven. Onaantrekkelijke vrouwen krijgen een goedkoop geschenk, want je weet maar nooit. Of zoals een vriend van me altijd zegt: ``Je kunt het altijd proberen met een fles goedkope witte wijn.” Er is één probleem met deze strategie: aantrekkelijke vrouwen die jou niet zien zitten, nemen wel jouw geschenk aan, maar laten je daarna staan. Dat wil je natuurlijk voorkomen.

Wiskundige Peter Sozou kwam op het idee om dit probleem aan een rigoreuze wiskundige analyse te onderwerpen toen hij in de krant las dat een man al maanden de huur betaalde voor de vrouw op wie hij verliefd was. Achter zijn rug had zij al die tijd een ander. Ze hield de aanbidder alleen aan het lijntje voor zijn waardevolle geschenken.

Sozou bepaalde met speltheorie de beste strategie voor de man. Na nog wat extra aannames en een hele reeks berekeningen kwam hij met een schitterende oplossing: geef aantrekkelijke vrouwen kostbare, maar waardeloze geschenken. Dat zijn geschenken die de man veel tijd, geld of moeite kosten, maar de vrouw geen direct voordeel opleveren. Denk aan diners in sterrenrestaurants voor fotomodellen of –in de dierenwereld- aan nutteloze bolletjes katoen voor vrouwtjesvliegen. Vrouwen die de man niet zien zitten, zullen zo’n geschenk beleefd weigeren. Maar vrouwtjes die het mannetje zelf leuk vinden, zien aan het geschenk dat het mannetje hen echt ziet zitten. Bij vliegen is het principe getest en mannetjes die met een bolletje katoen kwamen, hadden inderdaad net zoveel succes bij de vrouwtjes als mannen die een lekker hapje meebrachten.

Natuurlijk valt er wat af te dingen op het model en de gemaakte aannames, maar ik geloof dat er in de oplossing een kern van waarheid zit. Als je het zo bekijkt, dan was het dus heel slim van mijn vriend om speciaal naar Schiphol te komen met een mooie bos bloemen. Zo zien meisjes hun kostbare, maar waardeloze geschenken namelijk graag.

Ik las in The Mathematical Tourist, de maandelijkse column van Ivars Peterson, dat Google het foto-archief van LIFE magazine aan het digitaliseren is. Alle foto's uit dat archief komen dus online beschikbaar! De meeste foto's zijn niet gepubliceerd en waren niet toegankelijk voor het publiek. Ongeveer 20 procent van de collectie van tien miljoen foto's staat al online.

Peterson heeft al een boel foto's ontdekt die over wiskunde gaan: er staan wiskundige objecten op, of wiskundige instrumenten, scholieren die wiskunde doen of zelfs beroemde wiskundigen! Hieronder staan een paar voorbeelden, net als in Petersons column, maar je kunt zelf nog meer vinden door te zoeken op "math", "mathematics" of "mathematician".

John von Neumann, 1947

De Franse wiskundige Maurice El-Milick, 1949

Modellen om meetkunde mee uit te leggen, 1958