Wiskundemeisjes

Je kunt muziek natuurlijk op allerlei manieren visualiseren. Een manier is de volgende, op YouTube gezet door 1ucasvb.

Op een piano zitten witte en zwarte toetsen. Toetsen die naast elkaar zitten schelen een halve toon en er zitten twaalf halve tonen in een octaaf. Als een toon een octaaf hoger is dan een andere toon, dan is de frequentie van de eerste toon twee keer zo groot als die van de tweede. In dit filmpje zijn de toetsen van de piano niet op een rechte lijn, maar in een spiraal gelegd, en wel zó dat tonen die hele octaven schelen op een rechte lijn vanuit het middelpunt liggen. Oftewel: blokjes die naast elkaar liggen op een straal vanuit het middelpunt, schelen steeds precies een factor twee in frequentie.

Britta Johnson heeft een supermooie video gemaakt bij de single "Two Dots" van Lusine. De omschrijving bij het filmpje:

In the clip, a pair of marbles—one blue, one yellow—engage in the timeless dance of seduction on a horizontal plain, mapping the ups and downs of a courtship through pencil-drawn geometric principles. Like Two Dots, Johnsons video lives in the middle ground between technology and humanity, emotional immediacy and obsessive detail.

Superleuk: deze muziekdoos met een Möbiusband! Het doosje speelt de muziek eerst gewoon en daarna op de kop, en dan weer gewoon, enzovoorts. Via Moonmilk.

Gisteravond ging ik in Eindhoven naar een concert van Tamara Stefanovich (piano), met een inleiding van Alexander Rinnooy Kan. Het programma bestond uit piano-études van György Ligeti (1923 - 2006). Maar wat ik van tevoren niet zo in de gaten had, was dat Rinnooy Kan vooral over de wiskunde in de muziek van Ligeti zou praten! Vanmorgen schreef Bert Kramer in een reactie ook al over dit concert.

György Ligeti

Rinnooy Kan vertelde over Ligeti's leven en werk. Ligeti was geïnteresseerd in wiskunde: hij deed toelatingsexamen voor de studies wiskunde en natuurkunde. Maar omdat hij joods was en de Tweede Wereldoorlog gaande was, werd hij niet aangenomen. In zijn latere leven raakte hij bevriend met Benoît Mandelbrot, en hij raakte gefascineerd en geïnspireerd door de fractalmeetkunde. Ook de chaostheorie komt tot uiting in Ligeti's werk: in ritmes en accenten wordt duidelijk dat een heel klein verschil in startwaarde een heel grote verandering kan veroorzaken. Zo gaf Rinnooy Kan het publiek een stoomcursus fractalmeetkunde en chaostheorie.

Alexander Rinnooy Kan

Maar hij benadrukte ook dat de esthetiek van de wiskunde en die van de muziek heel verschillend van aard zijn: het mooie aan wiskunde is dat je ingewikkelde structuren rationeel volledig kunt begrijpen, terwijl een rationele analyse van de muziek de schoonheid nooit helemaal verklaart. Lees vooral wat Alexander Rinnooy Kan vorige week zelf zei over de wiskunde in Ligeti's muziek in een interview in NRC Handelsblad.

Daarna speelde Tamara Stefanovich twaalf berucht moeilijke maar prachtige piano-études. Erg mooi en indrukwekkend!

Tamara Stefanovich

Discovery08

Het is bijna zover: vandaag over een week, vrijdag 26 september, vindt het grote wetenschapsfeest Discovery08 plaats! Wij hebben er al zin in, jullie ook? Het feest is in NEMO (dus in de buurt van Amsterdam Centraal), waar je ook met allerlei installaties mag spelen. Het programma belooft veel goeds:

De wiskundemeisjes zullen er natuurlijk bij zijn! Ionica zit in een discussieforum over de bètacanon en allebei helpen we een handje bij de QR-code dating service, maar we gaan deze keer vooral zelf rondsnuffelen en al het leuks bekijken.

Bètacanon in polyfonie: ook op Discovery

Ruben Naeff (wiskundige en componist) componeerde Nul plaattektoniek WC. De bètacanon. Wij schreven al eerder over de première van zijn stuk tijdens de boekpresentatie van De bètacanon. Dat was erg mooi, dus we zijn blij dat we de uitvoering op Discovery nog eens kunnen horen! En niet alleen dat: ook de cd wordt dan gepresenteerd!

Op de cd staan

• Nul plaattektoniek WC. De bètacanon. Uitgevoerd door vocaal kwartet Quatre Bouches, promovendi Govert Valkenburg en Bas Ponsioen, pianisten Gerben Uilenbroek en Ruben Naeff, onder leiding van Wouter Padberg;
• een voordracht van de zangtekst, met een onverwachte inval van Frits van Oostrom, grondlegger van de Canon van Nederland;
• een nieuwe opname van de quatre-mains The Aftermath. Wat te doen na mijn afstuderen?, die Ruben Naeff tegelijkertijd schreef met zijn afstudeerscriptie wiskunde; en
• de videoreportage Hoe klinkt DNA? De bètacanon op muziek van Volkskrant TV.

Robbert Dijkgraaf maakte een illustratie voor het cd-boekje en Jean-Marc van Tol leverde enkele cartoons van Fokke en Sukke.

Losse exemplaren kunnen worden gekocht na afloop van elk concert en in de webwinkel van Fokke en Sukke en die van de Volkskrant. Voor grotere afname en boekingen van het ensemble kun je contact opnemen met Ruben.

Maak kans op een gratis exemplaar!

Maar speciaal voor onze lezers stelt Ruben drie exemplaren van de cd gratis beschikbaar! Omdat we op de een of andere manier een keuze moeten maken tussen al onze geïnteresseerde lezers, moet je er wel wat voor doen. Wil je kans maken op één van de drie exemplaren, stuur dan je antwoord op de volgende vraag naar ons: Wat is je favoriete formule of algoritme, en waarom? Inzenden uiterlijk 26 september.