Wiskundemeisjes

Deze column staat vandaag in de Volkskrant. (En ik vertelde een kortere versie van dit verhaal bij DWDD, een beetje ongelukkig in het niemandsland tussen het schrijven en verschijnen van deze column. Onderaan dit stukje staat het item, ik kom pas aan het einde.)

Maandag wordt bekend gemaakt welk boek de NS Publieksprijs wint. Misschien wel Bonita Avenue van Peter Buwalda. Mijn moeder las dat boek deze zomer en bleef het maar enthousiast aanbevelen. Eén van de hoofdpersonen was een wiskundige en mijn moeder was benieuwd of ik hem geloofwaardig vond.

Ik begon met lichte tegenzin te lezen. Wiskundigen komen er in de literatuur meestal niet al te best vanaf. Ze zijn wereldvreemd, onsympathiek of knettergek. Het ergste is dat het meestal totaal oninteressante, eendimensionale personages zijn.

Over wiskundige Siem Sigerius in Bonita Avenue kun je veel zeggen, maar niet dat hij oninteressant of eendimensionaal is. Hij is charismatisch, invloedrijk en ongrijpbaar. In zijn jonge jaren blijkt hij judo-kampioen te zijn geweest. Wiskunde ontdekt Siem pas als hij met een been in het gips ligt en niet kan sporten. Hij vindt toevallig een boekje van de Nationale Wiskunde Olympiade en krijgt plezier in het kraken van de sommen. Op pagina 416 staat als voorbeeld:

ADA/ KOK = ,SNELSNELSNELSNEL . . .

met de vraag door welke cijfers je de gebruikte letters kunt vervangen zodat de breuk en het decimale antwoord kloppen.

Siem lost dit probleem vlotjes op, maar er staat niet hoe hij het doet. Het is natuurlijk ook een roman, geen wiskundeboek. Ik wilde toch weten hoe het moest en met wat gepuzzel lukte het me om de juiste getallen te vinden (hint: je gebruikt dat 0,SNELSNELSNELSNEL… hetzelfde is als SNEL/9999).

In het boek raakt Siem zo geïnspireerd door deze opgave dat hij een vriendje voor Ada Kok bedenkt: PELE³ = DOELPUNTEN. De oorspronkelijke eigenaar van het opgavenboekje prijst hem voor deze opgave en zegt “Ik heb mijn hele weekend besteed aan Pelé keer Pelé keer Pelé. Ik kom er niet uit.” Mij verging het hetzelfde toen ik deze puzzel probeerde, het leek wel of er helemaal geen oplossing bestond! Ik schreef hier iets over op Twitter en kreeg prompt een email van auteur Peter Buwalda. Hij bekende dat de Ada-Kok-puzzel een bestaande opgave was, maar dat hij de Pelé-variant zelf had bedacht. Tijdens het schrijven was hij nota bene al bang dat iemand zoals de wiskundemeisjes zijn puzzel zou gaan testen. Zijn angst was uitgekomen!

Het deed me deugd om te horen dat schrijvers bang zijn voor wiskundemeisjes. Maar om te laten zien dat ik helemaal niet zo angstaanjagend ben, bood ik aan om een nieuwe puzzel te verzinnen. Eéntje die wel klopt. Ik besloot dicht bij het origineel te blijven en kwam met

PELE * SPEL = DOEL * PUNT.

Deze opgave heeft een unieke oplossing, al is hij niet zo elegant stap-voor-stap op te lossen als die van Ada Kok. Maar omdat Siem deze puzzel verzint als hij nog nauwelijks iets van wiskunde weet, is dat niet zo gek.

Om de vraag van mijn moeder te beantwoorden: ik vond Siem een geloofwaardige en interessante wiskundige. En dat is nog maar één van de redenen dat Bonita Avenue een van de fijnste romans is die ik dit jaar las, dus ik stemde op Buwalda voor de NS Publieksprijs. Dat de beste moge winnen.

De wiskundemeisjes hebben weer een leuke, tegen-intuïtieve puzzel voor je! De oplossing is niet supereenvoudig, maar wel heel mooi.

Jeanine kiest op de een of andere manier twee verschillende reële getallen en doet die getallen in twee (abstracte) enveloppen. Ik gooi een eerlijk muntje op om te bepalen welk van de twee enveloppen jíj krijgt. Je krijgt het getal in die envelop te zien. Nu moet je raden of het getal in de andere envelop hoger of lager is dan het getal dat je net zag.

Is er een strategie die jou meer dan 50% kans geeft om goed te raden, ongeacht hoe Jeanine haar getallen heeft gekozen?

Deze kandidaat ziet een heel gaaf getal.

Camiel mailde ons over deze puzzel op de xkcd blag. Daar vind je ook de oplossing.

Stel dat je ouders voor een slordige 8,5 miljoen dollar een appartement in New York kopen en dat ze de wat excentrieke architect Eric Clough inhuren om het te verbouwen. Dat kan het zomaar dat je een gecodeerde boodschap in je slaapkamer krijgt.

Een vriendje van de 11-jarige Cavan brak de code in zijn slaapkamer.

In het huis zitten meer vreemde dingen verstopt: een speciaal geschreven boek over een geheim, verborgen panelen, deurkloppers die samen een soort draaias vormen om een geheime lade te openen en zo gaat het maar door. Samen leiden al die aanwijzingen tot een heuse speurtocht.

Nog een puzzel om op te lossen!

Het is allemaal nogal decadent, maar toch vind ik het ontzettend gaaf. Vooral voor kinderen moet zoiets geweldig zijn, het lijkt vast of je in een avonturenboek leeft. Lees het hele verhaal in de New York Times of bekijk de foto's. Ik ga hoopvol de muren van ons appartement nog eens goed bestuderen...