Wiskundemeisjes

Docent wiskunde Niels werd er door een natuurkundige collega op gewezen dat het 5 maart World Math Day is. Wij wisten dat ook niet, dus we zijn blij dat Niels ons mailde. Op 5 maart nemen honderdduizenden scholieren uit zo'n honderd landen het tegen elkaar op met rekenopgaven. Via internet speel je live tegen iemand van je eigen niveau uit Amerika, Zambia, Korea of een ander land.

De opgaven zijn verdeeld in verschillende leeftijdscategorieën: leerlingen van 5 tot 18 kunnen meedoen. Het lijkt erop dat de begeleidende teksten in het Engels zijn, maar waarschijnlijk is dit voor oudere leerlingen geen probleem. De interface ziet er ook lekker duidelijk uit.

Scholen en leerlingen kunnen zich gratis aanmelden op World Math Day. Ik ben benieuwd hoe de Nederlandse scholieren het zullen doen! En zou er een verschil zijn tussen de cijferaars en realistische rekenaars?

Vroeger vermaakte ik me uren met het vouwen van bloemen, doosjes en vooral veel kraanvogels. Ik ben daar allang meegestopt, maar toen ik het werk van Robert J. Lang zag, had ik zin om mijn vouwbeen weer op te pakken.

Op zijn prachtige website LangOrigami vind je allerlei vouwkunstwerken, maar ook uitleg over de origami axioma's:

1. Door twee punten p₁ en p₂ gaat er precies één vouw.
2. Voor twee punten p₁ en p₂, is er precies één vouw die p₁ op p₂ brengt.
3. Voor twee lijnen l₁ and l₂, bestaat er een vouw die l₁ op l₂ brengt.
4. Voor een punt p₁en een lijn l₁, is er precies één vouw loodrecht op l₁ die door p₁ gaat.
5. Voor twee punten p₁ en p₂ en een lijn l₁, bestaat er een vouw die p₁ op l₁ brengt en door p₂ gaat.
6. Voor twee punten p₁ en p₂ en twee lijnen l₁ en l₂, bestaat er een vouw die p₁ op l₁ en p₂ op l₂ brengt.
7. Voor een punt p en twee lijnen l₁ en l₂, bestaat er een vouw loodrecht op l₂ die p op l₁ brengt.

De zeven axioma's geven alle mogelijke manieren om een vouw te creëren tussen mogelijke combinaties van punten en lijnen. Alles speelt zich natuurlijk af op een plat blaadje papier. De eerste zes axioma's werden in 1992 bedacht door Humiaki Huzita, Koshiro Hatori ontdekte het zevende axioma. Koshiro heeft zelf ook een mooie site over origami.

De grote vraag is nu wat je met deze vouwen wel en niet kunt construeren. Zoals jullie hopelijk wel weten, is het met de klassieke hulpmiddelen passer en latje onmogelijk om een willekeurige hoek in drie gelijke stukken te verdelen. Met origami kan dat wel!

Lang beschrijft deze en allerlei andere constructies in Origami and Geometric Constructions (pdf). Hij schreef ook een hele rits boeken over origami, ook die zijn te vinden op zijn website. Bedankt voor deze tip Nico!

Wie kent het niet: je bent gezellig op wiskundekamp, en om goed wakker te worden na een nachtje weinig slaap ga je lekker douchen. Maar dan wordt een andere begeleider ook wakker, en nog een, en voor je het weet sta je constant aan de kraan te draaien omdat je douche fluctueert tussen warm en koud, zonder ook maar even op een fijne temperatuur te blijven.

Christina Matzke en Damien Challet hebben een wiskundig model gemaakt van dergelijke situaties. Een doucher heeft twee doelen: een aangename gemiddelde temperatuur en kleine temperatuurschommelingen. In principe wordt het perfecte evenwicht behaald als alle douchers dezelfde optimale strategie gebruiken. Maar omdat die strategie niet altijd precies gevolgd kan worden (in de praktijk zitten er maar eindig veel standen op een douche), kan het nuttig zijn om niet allemaal hetzelfde te doen. Dan is er wel een groter risico op temperatuurschommelingen. Op arXiv kun je het hele artikel lezen: Taking a shower in Youth Hostels: risks and delights of heterogeneity.

Met dank aan Bart voor de tip.

Een tijdje geleden schreven we over de strip Leonhard Euler, Ein Mann, mit dem man rechnen kann, die in het Engels vertaald is als Leonhard Euler, A man to be reckoned with.

Inmiddels is het stripboek ook in het Nederlands vertaald! Het heet Leonhard Euler, Een man die kan tellen. Voor mij heeft deze titel geen dubbelzinnigheid, terwijl die in de Duitse en Engelse titel wel bestaat. Maar mijn Vlaamse collega kon mij vertellen dat de uitdrukking "dat kan tellen" in Vlaanderen heel gebruikelijk is om bewondering of verwondering uit te drukken, hoewel dat meestal niet gebruikt wordt voor personen. Voor het Nederlandse publiek zou de vertaling Een man die telt beter zijn geweest.

Het boek is uitgegeven door die Keure en Epsilon Uitgaven en vertaald door André Victor. Klik hier voor de beschrijving van Epsilon. Het boek kost 12 euro.

Kees Vuik koos vorig jaar Gene Golub als zijn favoriete (nog levende) wiskundige. Helaas overleed Golub nog geen twee maanden later. Op 29 februari van dit jaar zou hij negentien zijn geworden (!). Ter gedenkenis aan Gene en om zijn leven en werk te vieren, worden op zijn verjaardag overal ter wereld activiteiten georganiseerd. Op Gene Golub around the world is een overzicht te vinden. In elk werelddeel (behalve op Antarctica) is er wel iets te doen. Op de lange lijst steden als Stanford, Shanghai, Stellenbosch, Rio de Janeiro, Adelaide en Oxford prijkt ook het Nederlandse Delft.

Kees Vuik organiseert deze dag met voordrachten over PageRank, lineaire stelsels, de gradiëntenmethode en nog veel meer numerieke wiskunde. Geïnteresseerden zijn welkom en vinden hier alle informatie.

Tenslotte nog een grapje. Golub schreef samen met Charles van Loan het standaardwerk Matrix Computations. Dat levert al snel zoiets op...

Schooltelevisie is helemaal 2008: sindskort bieden ze op hun site allerlei fragmenten aan, met daarbij de mogelijkheid om de fragmenten embedded op je eigen site te zetten. De filmpjes laden wat trager dan de bekende YouTube-filmpjes, maar ze zijn ook veel mooier van kwaliteit. De wiskundemeisjes hebben gelijk hun eigen columns bij in de media gezet. Zoals deze column over het kiezen van de beste partner of taart. Misschien is dit een goed moment om te vertellen dat de jongen in het filmpje niet mijn echte vriend is. En ik betwijfel ook of Jeanine echt de appeltaart zou kiezen...

Er zijn allerlei aardige fragmenten te vinden. Mijn favoriet is dit fragment over het efficiënt laden van bagage in vliegtuigen.

Johan Gademan, de redacteur van de reeks Wiskunde voor de tweede fase, vertelde dat een scholier na het zien van dit fragment had gebeld om te vragen wat deze jongens hadden gestudeerd. Want dat wilde hij ook gaan doen. De complete reeks is vanaf 20 maart nogmaals op televisie te zien (zes donderdagen om 10.15 uur op Nederland 2). De dvd en handleiding voor docenten zijn hier te bestellen.

En alweer een briljante strip op xkcd. Deze mag toch echt niet ontbreken op onze site!

Dit weekend brengt de NRC een artikel over het schoolbord: De kracht van krijt. In onderwijsland schijnt het schoolbord een stoffig imago te hebben, zowel letterlijk als figuurlijk. Maar zoals alle wiskundigen wel weten, gelden schoolbord en krijt in de wis- en natuurkunde "als het summum van schrijvend denken". Verscheidene wiskundigen en fysici vertellen over hun gebruik van het schoolbord, of over herinneringen aan het bordgebruik van docenten.

Een erg mooie quote uit het artikel:

Student na het borden wissen tijdens een college theoretische natuurkunde, eerder deze maand: "We hebben een wiskundige nodig. Die maken de borden veel beter schoon. Daarom heten ze trouwens ook wis-kundigen."

Deze maand in onze rubriek over wiskundigen die op opvallende wijze aan hun eind gekomen zijn: Hideyuki Matsumura (1930 - 1995). Met dank aan Frans Oort voor de tip!

Matsumura werd op 29 juli 1930 geboren in Kogoshima, een stad in het zuiden van Japan, waar hij ook wiskunde studeerde. Na zijn studie vertrok hij naar Kyoto, waar een zeer actieve groep in de algebraïsche meetkunde zat. In 1958 kreeg hij zijn PhD, en hij bleef tot 1968 in Kyoto. Daarna kreeg hij een aanstelling aan Nagoya University.

Tot 1968 was hij vooral geïnteresseerd in de algebraïsche meetkunde, maar nadat hij aan Brandeis University een college had gegeven over commutatieve algebra ging hij zich daarmee bezighouden. Matsumura heeft verscheidene boeken geschreven, waarvan de bekendste Commutative algebra en Commutative ring theory zijn.

Matsumura hield van poëzie, klassieke muziek en bergwandelen. Die laatste hobby werd hem fataal: in augustus 1995 kwam hij om het leven bij een vreemd ongeval in de bergen. Iemand die op een hoger gelegen pad liep gleed uit, viel naar beneden, kwam op hem terecht, en Matsumura viel naar beneden, op zijn hoofd.

Matsumura nam foto's vlak voor zijn overlijden. Hij viel in een bergbeek en zijn fototoestel werd nat, waardoor een deel van de film verloren ging. Op de overgebleven foto's zie je waterschade en de laatste foto die hij maakte stond er nog op.

Een goed idee van Science After Sunclipse: speciaal voor Valentijn een nummer uit Square One TV, over liefde! Geniet ook van de heerlijk foute dansjes.

ps Ik zou geen genoegen nemen met Eight hundredths of the time you're the only girl I'm dreaming of...