Wiskundemeisjes

Vorige week riep mijn vriend van achter zijn laptop: "Wow! Dit moeten we echt kijken. Dit wordt vast onze nieuwe favoriete serie!" Hij had het over The Big Bang Theory. Ik dacht dat hij een of andere sterrenkundeshow op Discovery Channel wilde gaan kijken. Maar nee, The Big Bang Theory is een sitcom over twee natuurkundige promovendi en de blonde serveerster die naast hen woont. Er zijn series op minder gebaseerd.

Inmiddels hebben we de eerste afleveringen gekeken. En...we moesten meer dan eens hardop lachen. Er zitten genoeg grappen in over wiskunde, om over petjes met 42 erop nog maar te zwijgen. De discussies en sociale onhandigheden zijn ook enigzins herkenbaar als je tussen bèta's werkt, kijk maar eens naar deze fragmenten...

De serie lijkt in de Verenigde Staten een succes te zijn en misschien wordt hij wel door een Nederlandse zender aangekocht. Tot die tijd kun je op YouTube meer fragmenten bekijken. Losse afleveringen zijn te koop via iTunes. En je kunt bij Amazon de nog niet verschenen dvd vast reserveren. Natuurlijk zijn de afleveringen ook te downloaden via bittorrent, hier bijvoorbeeld.

Morgen (zaterdag de 17de) ben ik te gast bij Cappuccino en vertel ik waarom wiskunde zo tof is. Allemaal luisteren dus! Het is op Radio 2 om ongeveer 11.20 uur.

Gelijk een huishoudelijke mededeling: zaterdagavond gaat de website even op zwart wegens onderhoud. Ik stel voor dat jullie in die tijd eens een boek gaan lezen!

p.s. Cappuccino was zo aardig om me een cd met het fragment te geven. Wie pas na twaalven uit bed kwam, kan dus alsnog de mp3 luisteren.

Ja, dat is een interessante vraag, en bovendien de titel van een verhaal van Claude Berge (1926 - 2002): Qui a tué le Duc de Densmore?, vertaald als: Who Killed the Duke of Densmore?. Berge was wiskundige, hij is een van de grondleggers van de moderne combinatoriek en grafentheorie. Maar daarbuiten hield hij zich bezig met kunst (maken en verzamelen) en het spelen van schaak en Hex; bovendien was hij een van de oprichters van de Oulipo. De Oulipo is een Franse groep die bestaat uit schrijvers, kunstenaars en wiskundigen, die literatuur maken die aan bepaalde regels voldoet. Zo schreef Georges Perec bijvoorbeeld een boek waarin de letter "e" niet voorkomt en maakte Queneau een boek met Cent Mille Milliards de Poèmes.

(Claude Berge; copyright foto: Libération)

In Who Killed the Duke of Densmore? lezen we acht verklaringen van de acht mensen die de Hertog van Densmore als laatste levend gezien hebben. Omdat de Hertog op een afgelegen eiland woonde, werd zijn dood pas na ruim een jaar ontdekt. Eén van de acht personen die als laatste bij hem te gast zijn geweest moet hem vermoord hebben, maar wie? Omdat er al zo'n tijd verstreken is, weten deze mensen niet meer precies wanneer ze bij de Hertog te gast waren. Wel vertellen ze wie van de anderen ze op het eiland ontmoet hebben.

En die informatie blijkt genoeg te zijn! Want gelukkig kent Detective Ralston uit zijn studietijd nog een briljante jongeman die inmiddels wiskundeprofessor geworden is. Nadat die het probleem als een graaf getekend heeft, vertelt een stelling van Hajós over intervalgrafen precies wie de moordenaar is!

Het verhaal is onder andere te vinden in Oulipo Laboratory - Texts from the Bibliothèque Oulipiènne.

Afgelopen vrijdag hoorde ik op een terras vol wiskundigen iets aardigs over het Snake Lemma. Iemand vertelde dat dit lemma in de romantische komedie It's My Turn bewezen wordt. En dat wordt zelfs zo goed gedaan dat in het boek An Introduction to Homological Algebra staat:

We will not print the proof (of the Snake Lemma) in these notes, because it is best done visually. In fact, a clear proof is given by Jill Clayburgh at the beginning of the movie 'It's My Turn.'

Op zoek naar dit fragment belandde ik op Math in Movies, een geweldige site vol fragmenten en verwijzingen. Het bewijs van het Snake Lemma is daar te bekijken en downloaden. De film werd ondanks/dankzij dit bewijs trouwens geen succes.

Epi tipte ons over dit kinderliedje van de Barenaked Ladies (trouwens de favoriete band van Fokke & Sukke tekenaar Jean-Marc van Tol). De basis is de wat flauwe woordgrap: "1 2 3 4 5 6 7 8 10, what about 9? 7 ate 9!"

De Barenaked Ladies maakten een compleet album met kinderliedjes: Snacktime. Op de mooi verzorgde website kun je 7 8 9 gratis downloaden. Je kunt daar ook zien hoe mooi de teksten zijn getekend in het bijbehorende boek. Als ik kinderen had, dan zou ik dit veel liever draaien dan K3 of (gruwel) Kabouter Plop!

Frank mailde ons een tijdje geleden trots dat hij een binair horloge had gekocht: dit horloge, om precies te zijn. ThinkGeek heeft ze natuurlijk ook, net als binaire klokken.

Het binaire stelsel om getallen te schrijven werkt eigenlijk net als het gewone decimale stelsel, alleen gebruiken we in het decimale stelsel de cijfers 0 t/m 9 en machten van 10, terwijl je in het binaire stelsel alleen de cijfers 0 en 1 gebruikt en machten van 2. In het decimale stelsel staat 12 voor 1 x 10 + 2 x 1. Als je het getal 12 binair wil schrijven, dan schrijf je het als 1100, want 12 = 1 x 2³ + 1 x 2² + 0 x 2 + 0 x 1. Als het 12.05 uur is, staat op het horloge dus op de bovenste regel 1100 en op de onderste 000101 (waarbij een 1 voor "lampje aan" staat, en een 0 voor "lampje uit").

Vorig jaar vroeg Alex ons tijdens een lunchvergadering: "Zeg wiskundemeisjes, kennen jullie soms deze reeks getallen?"

4 8 15 16 23 42 108

Jeanine en ik keken naar de getallen, toen naar elkaar en daarna weer naar de getallen. Wij konden er niets van maken, laat staan dat we konden voorspellen wat het volgende getal in de reeks was. Alex vertelde dat deze getallen een belangrijke rol speelden in Lost.

Wiskundig gezien konden we er weinig mee, maar we kenden natuurlijk wel de fabelhaftige On-Line Encyclopedia of Integer Sequences. Jeanine en ik surften snel naar die site en typten de reeks 4 8 15 16 23 42 108 in. En de encyclopedie bewees weer eens hoe ontzettend volledig ze is. Kijk zelf maar wat er verscheen!

Eén van onze vaste lezers mopperde laatst in een email dat de diepgang op deze site de laatste weken wat te wensen overlaat. Hij en andere lezers die snakken naar de combinatie van wiskundemeisjes en echte wiskunde zijn komende vrijdag van harte welkom op de Universiteit van Amsterdam waar ik een praatje geef over mijn onderzoek (naar kettingbreuken natuurlijk). Ik spreek om 16.00 uur tijdens het AiO-Seminar in gebouw Euclides, meer informatie staat op de site van organisator Roland van der Veen.

Hierbij vast de abstract en een mooi plaatje. Helaas moet ik nu eerst mijn praatje voorbereiden en heb ik geen tijd om ook een toegankelijke uitleg van wat ik doe te typen. Wie weet komt dat later als de verzoekjes binnenstromen!

Title: Sharp bounds for (a)symmetric Diophantine approximation.

Abstract: In 2004 J.C. Tong found bounds for the approximation quality of a regular continued fraction convergent of a rational number, expressed in bounds for both the previous and next approximation. We sharpen his results with a geometric method and give both sharp upper and lower bounds. We also calculate the asymptotic frequency that these bounds occur. We use the natural extension for regular continued fractions to derive these results.

Wouter Diesveld mailde ons een aantal van zijn cartoons en vroeg wat de wiskundemeisjes er van vonden. Nou, ik vind ze grappig op een Kamagurkesque manier. Hierbij een voorbeeld.

Meer cartoons van Wouter vind je op WD-cartoons - Een stukje blijdschap op internet.

Wie wiskunde studeert kan op vrijdag 23 mei meedoen aan de jaarlijkse wiskundewedstrijd LIMO (Landelijke Interuniversitaire Mathematische Olympiade). Het is een wedstrijd in teamverband. Op deze site kun je de precieze regels zien. De wedstrijd vindt plaats in Leiden, want vorig jaar heeft een Leids team gewonnen.

's Middags krijg je allerlei interessante wiskundeproblemen voor de kiezen, en van tevoren geven de wiskundemeisjes een lezing!

Aanmelden kan tot 15 mei, dus als je wiskunde studeert: stel snel een team samen en kom naar Leiden op 23 mei!