Wiskundemeisjes

Camiel mailde me laatst de link naar deze mooie site. Toen ik hem vrijwel onmiddellijk terugschreef dat dit mijn nieuwe favoriete website was, antwoordde hij: ``Binnen 5 minuten, ik neem aan dat het de waan van het moment is.'' Een paar weken later moet ik toegeven dat er inderdaad websites zijn die ik vaker bezoek. Toch ben ik nog steeds erg enthousiast over het eenvoudige en mooi uitgevoerde idee.

Op de blog van Kanye West vond ik (dankzij een tip van Walter) een voorbeeld van hoe een stoere videoclip er ook uit kan zien. Niets patserige wagens of bimbo's in bikini's: lekker naar de speeltuin, beetje dansen en het Droste-Escher-effect gebruiken. Blijf vooral kijken tot de synchroonzwemsters (in kuis badpak) in beeld komen, want het eind van het filmpje is het mooiste. Wat verrassend trouwens dat Kanye diep van binnen een wiskundejongen is!

Het KWG organiseert elk jaar een wintersymposium. Deze winter vindt het plaats in de aula van het Academiegebouw in Utrecht (vlakbij de Dom) op zaterdag 10 januari. Het thema is Wiskunde een kunst, en het programma ziet er leuk uit! Het symposium is in de eerste plaats bedoeld voor docenten uit het voortgezet onderwijs, maar andere belangstellenden zijn ook van harte welkom. Alle informatie is hier te vinden.

Programma:

• 09.30 – 10.00: Ontvangst met koffie en thee
• 10.00 – 11.00: Ferdinand Verhulst (Universiteit Utrecht), Vruchtbaar misverstand of onverwachte dwarsverbinding?
• 11.00 – 11.30: Pauze met koffie en thee
• 11.30 – 12.30: Aline Honingh (City University, London), Geometrische structuren in muziek: convexe toonladders en gelijkzwevende tori
• 12.30 – 13.45: Lunch
• 13.45 – 14.45: Albert van der Schoot (Universiteit van Amsterdam), De mythe van de Gulden Snede

Over Aline Honingh schreven we een stukje toen ze promoveerde.

Aanmelden kan via deze site. De kosten zijn € 17,= voor KWG-leden en € 22,= voor niet-KWG-leden (vooral voor lunch en consumpties). Het is mogelijk om een certificaat van deelname te krijgen, als je dat van tevoren aangeeft.

Ik las in The Mathematical Tourist, de maandelijkse column van Ivars Peterson, dat Google het foto-archief van LIFE magazine aan het digitaliseren is. Alle foto's uit dat archief komen dus online beschikbaar! De meeste foto's zijn niet gepubliceerd en waren niet toegankelijk voor het publiek. Ongeveer 20 procent van de collectie van tien miljoen foto's staat al online.

Peterson heeft al een boel foto's ontdekt die over wiskunde gaan: er staan wiskundige objecten op, of wiskundige instrumenten, scholieren die wiskunde doen of zelfs beroemde wiskundigen! Hieronder staan een paar voorbeelden, net als in Petersons column, maar je kunt zelf nog meer vinden door te zoeken op "math", "mathematics" of "mathematician".

John von Neumann, 1947

De Franse wiskundige Maurice El-Milick, 1949

Modellen om meetkunde mee uit te leggen, 1958

Enige tijd geleden kondigden we de prijsvraag van Ars et Mathesis aan: maak een anamorfose. Een anamorfose is een vervormde afbeelding die er slechts vanuit één punt gezien realistisch uitziet.

Nico Laan heeft de prijsvraag gewonnen met zijn heel mooie en knap gemaakte Poort naar de zee:

De jury schrijft: "Nico Laan heeft met zijn inzending de jury op een aantal punten verrast: De locatiekeuze voor zijn anamorfose en daarmee samenhangend de materiaalkeuze. De anamorfose is op het strand gemaakt. Nico tekent niet met kleur, maar met reliëf. Zijn lijnen zijn gevormd door een in het strand gegraven geul en vlak daarnaast een dijkje gevormd door het zojuist uit de geul vrijgekomen zand, en verder door het effect van licht en schaduw. Ook de schaal van de anamorfose is een verrassing. Nico gebruikt voor zijn "Poort naar de zee" ongeveer een half voetbalveld. Bij deze afmetingen is ook de benodigde ooghoogte niet van een menselijke maat. Nico gebruikt een birds-eye-view op 18,5 meter. Ook hoe hij de foto van de anamorfose maakte is een verrassing: Niet vanaf een duintop. Nee, zijn camera wordt opgelaten aan een vlieger en wordt in positie gehouden door een speciale ophangconstructie. Hij bereidde zijn object gedegen voor. Als een landmeter berekende hij de exacte plaats voor zijn lijnen. Het beoogde beeld en het gerealiseerde beeld is perfect. Een klein stipje op het strand blijkt in werkelijkheid een paard met koets. Hiermee wordt meteen duidelijk dat de omvang van de anamorfose bijzonder groot is. De gemaakte foto is “een plaatje”: De anamorfose harmonieert volstrekt met de omgeving van strand, zee en lucht."

De tweede prijs ging naar een groep van vier studenten van wiskundeopleiding van de HAN in Arnhem en de derde prijs is gewonnen door de Belgische student Matthew May. Helaas zijn hun inzendingen niet te vinden op de site van Ars et Mathesis.

Deze week bezocht ik ein-de-lijk Arabesk in Rotterdam. En de winkel bleek nog geweldiger dan ik al verwachtte. Het assortiment is werkelijk fantastisch. Eenvoudige spelletjes, exclusieve kunstwerken van hout of staal, puzzels die onmogelijk op te lossen lijken, bouwsetjes voor spectaculaire demonstraties: Arabesk heeft het allemaal en nog veel meer. Het leuke is dat er in elke prijscategorie iets te vinden is: voor minder dan vijf euro koop je een tornadomaker voor tussen twee plastic flessen of een bal die in de lucht van kleur verandert. Als je echt los wilt gaan, dan kun je voor bijna duizend euro een spectaculaire fractalboom van Koos Verhoeff aanschaffen. Hier zie je een enthousiaste Ionica bij het schap vol mooie houten objecten van Naef.

De winkel is een beetje overweldigend, maar gelukkig weet eigenaar Jan Grashuis precies wat hij allemaal heeft. En als je hem vraagt naar `iets moois met een Möbiusband' of `een leuk spelletje voor iemand die in het ziekenhuis ligt na een heupoperatie', dan haalt hij dat zo uit de schappen. Ik verliet de winkel uiteindelijk met twee volle tassen. Helaas kan ik jullie niet vertellen wat voor moois ik heb gekocht, want het zijn vooral cadeautjes voor mensen die deze blog ook lezen. Eigenlijk heb ik al teveel gezegd...

Maar waarom heet dit stukje nu `Help Arabesk'? Het gaat financiëel niet zo goed met de winkel. De huur is hoog, de inkomsten laag. Als het zo doorgaat, dan moet de winkel volgend jaar februari sluiten. Dat zou echt te jammer zijn! Daarom bij deze een oproep: als je van wiskunde houdt, koop dan eens iets bij Arabesk. Als de winkel te ver reizen is, kun je ook bestellen via de website. En zegt het vooral voort dat deze winkel (nu nog) bestaat!

Wat een rare titel! Inderdaad, de woorden autologlief, autologlyfe en de meervoudsvormen daarvan gaven vóór ik dit stukje typte nul google-hits. Maar het zijn de voor de hand liggende Nederlandse versies van het woord autologlyph. (Mijn groene boekje, ook niet meer de jongste, geeft zowel hiëroglief als hiëroglyfe, dus laten we voor dit nieuwe woord ook de opties nog even open houden.)

Het woord autologlyph is bedacht door Henry Segerman, die ook de mooie shirts gemaakt heeft waar we al eens over schreven. Een autologlief is een woord dat zo getekend is, dat het woord ook zelf is wat het betekent. Zoals wel vaker het geval is, is dit begrip beter duidelijk te maken aan de hand van wat interessante voorbeelden. Onderstaande autologliefen zijn allemaal afkomstig van Henry Segermans autologliefenwebsite.

Als je niet weet wat al deze Engelse wiskundewoorden precies betekenen, klik op een van de volgende links: fractal, mirror symmetry (= spiegelsymmetrie), wegsamenhangend (= path connected), enkelvoudig samenhangend (=simply connected), dicht (= dense), convergentie (= convergence), een artikel over de promotie van Chris Zaal waarin gladde krommen ter sprake komen op Kennislink (glad = smooth), star-shaped polygon (= stervormige veelhoek).

Maar de autologlief waar ik het meest van onder de indruk ben is deze:

Dit is een heel bijzondere autologlief. Print dit woord (er staat anderhalf keer Möbius strip) op een transparantje en knip het uit. Maak er een Möbiusband van door het ene uiteinde één slag te draaien en dan vast te plakken aan het andere uiteinde. (Zie hier.) Op die manier ontstaat een Möbiusband waarop drie keer het woord Möbius strip te lezen is, terwijl je het maar anderhalf keer hebt afgedrukt! Ik heb er nog geen gemaakt om het te controleren, maar Segerman zelf gelukkig wel:

Edit: per abuis stond er overal autoglief in plaats van autologlief, dat is nu verbeterd, met dank aan JJ.

Discovery08

Het is bijna zover: vandaag over een week, vrijdag 26 september, vindt het grote wetenschapsfeest Discovery08 plaats! Wij hebben er al zin in, jullie ook? Het feest is in NEMO (dus in de buurt van Amsterdam Centraal), waar je ook met allerlei installaties mag spelen. Het programma belooft veel goeds:

De wiskundemeisjes zullen er natuurlijk bij zijn! Ionica zit in een discussieforum over de bètacanon en allebei helpen we een handje bij de QR-code dating service, maar we gaan deze keer vooral zelf rondsnuffelen en al het leuks bekijken.

Bètacanon in polyfonie: ook op Discovery

Ruben Naeff (wiskundige en componist) componeerde Nul plaattektoniek WC. De bètacanon. Wij schreven al eerder over de première van zijn stuk tijdens de boekpresentatie van De bètacanon. Dat was erg mooi, dus we zijn blij dat we de uitvoering op Discovery nog eens kunnen horen! En niet alleen dat: ook de cd wordt dan gepresenteerd!

Op de cd staan

• Nul plaattektoniek WC. De bètacanon. Uitgevoerd door vocaal kwartet Quatre Bouches, promovendi Govert Valkenburg en Bas Ponsioen, pianisten Gerben Uilenbroek en Ruben Naeff, onder leiding van Wouter Padberg;
• een voordracht van de zangtekst, met een onverwachte inval van Frits van Oostrom, grondlegger van de Canon van Nederland;
• een nieuwe opname van de quatre-mains The Aftermath. Wat te doen na mijn afstuderen?, die Ruben Naeff tegelijkertijd schreef met zijn afstudeerscriptie wiskunde; en
• de videoreportage Hoe klinkt DNA? De bètacanon op muziek van Volkskrant TV.

Robbert Dijkgraaf maakte een illustratie voor het cd-boekje en Jean-Marc van Tol leverde enkele cartoons van Fokke en Sukke.

Losse exemplaren kunnen worden gekocht na afloop van elk concert en in de webwinkel van Fokke en Sukke en die van de Volkskrant. Voor grotere afname en boekingen van het ensemble kun je contact opnemen met Ruben.

Maak kans op een gratis exemplaar!

Maar speciaal voor onze lezers stelt Ruben drie exemplaren van de cd gratis beschikbaar! Omdat we op de een of andere manier een keuze moeten maken tussen al onze geïnteresseerde lezers, moet je er wel wat voor doen. Wil je kans maken op één van de drie exemplaren, stuur dan je antwoord op de volgende vraag naar ons: Wat is je favoriete formule of algoritme, en waarom? Inzenden uiterlijk 26 september.

Hoera, Carin Jansen heeft Sierpinski-oorbellen gemaakt voor mij! Herinneren jullie je mijn smeekbede nog? Maanden lang hoopte ik dat iemand voor mij heuse fractaloorbellen wilde knutselen. En wat viel er een tijdje geleden bij mij in de bus?

Je ziet het goed: het zijn prachtige rood-zwarte Sierpinski-oorbellen. Carin, echt ontzettend bedankt! Hieronder zie je mij met (een van) de oorbellen waarmee ik inmiddels al flink de blits heb gemaakt op conferenties, bruiloften en partijen.

Na dit succes vraag ik me af of er toevallig ook een lezer is die een Möbiussjaal voor me kan en wil breien. Iemand???

En weer een leuk gedicht uit de bundel Wis- & natuurlyriek van Marjolein Kool en Drs. P.! Dit gedicht hangt trouwens al een tijdje als een mooie poster in mijn werkkamer.

Transseksueel

Toen ik in moeders armen lag
- ze voelde zich bijzonder rijk -
riep zij vol trots naar wie mij zag:
`Het is een echte kubus, kijk!'

Ik was een kubus, naar men zei,
met zijden, hoeken, waterpas,
maar ach, mijn ziel vertelde mij,
dat ik een piramide was.

Ik trok vanuit een diepe drang
steeds piramidekleren aan.
Ik vocht ertegen, jarenlang,
maar ging steeds piramider staan.

Mijn psychiater gaf het op.
Geen praatgroep wist een therapie.
Ik vond na jarenlang getob
mijn redding in de chirurgie.

In een luguber soort kliniek,
waar men van hoge prijzen houdt,
werd ik - de ingreep was uniek -
tot piramide omgebouwd.

Nu zit ik lekker in mijn vel
en mijn probleem is opgelost,
al heeft die hele grap me wel
vier ribben uit mijn lijf gekost.

Marjolein Kool